بررسی زمین لرزه اصلی و پس لرزه های زمین لرزه 1383 داهوئیه (زرند) کرمان، جنوب شرقی ایران

در روز چهارم اسفند ماه 1383 در ساعت 5:55 دقیقه و20 ثانیه بامداد (به وقت محلی، شبکه لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران) برابر با ساعت 2:25 دقیقه و 20 ثانیه بامداد (به وقت گرینویچ) زمین لرزه ای با بزرگای mw=6.4 (ms=6.5 و (mb=6.4 شرق شهر زرند (رومرکز در روستای داهوئیه برآورد شد، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور) در استان کرمان را لرزاند. استان کرمان از دیدگاه لرزه زمین ساختی در ایالت لرزه زمین ساختی ایران مرکزی جای دارد. در این گستره زمین لرزه های تاریخی زیادی در گذشته روی داده است، مانند زمین لرزه 1864 چترود، زمین لرزه 1897 کوهبنان، زمین لرزه 1911 راور و زمین لرزه 1933 بهاباد. رویداد زمین لرزه بم در این گستره در فاصله نزدیک به 200 کیلومتری رومرکز زمین لرزه زرند، به اهمیت لرزه ای آن می افزاید. زمین لرزه داهوئیه 612 نفر کشته داشت و 60 روستا را ویران کرد. اگرچه این زمین لرزه درپی گسلشی نو پدید آمده است، سامانه گسلی کوهبنان با درازای نزدیک به 300 کیلومتر، راستای شمال شمال غربی-جنوب جنوب شرقی، شیب تند روبه شمال شرقی و سازوکار راستالغز راستگرد خاستگاه این زمین لرزه بوده است. پس لرزه های زیادی با ایستگاه های شبکه موقت و همچنین ایستگاه های لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران برداشت و مکان یابی شده اند. در این پژوهش پس لرزه های مکان یابی شده زمین لرزه داهوئیه، پردازش و بررسی شده اند. برای پردازش این پس لرزه ها الگوی سرعتی پرتو p که تاتار و همکاران، (2005) برای زمین لرزه بم پردازش کرده بودند، به کار گرفته شد. چشمه زمین لرزه با به کارگیری ویژگی ها و پراکندگی پس لرزه های بهینه مکان یابی شده، گسلی با راستای شرقی غربی، با شیب نزدیک به قائم و با درازای نزدیک به 20-15 کیلومتر پیشنهاد شد. برش از پراکندگی پس لرزه ها عمود بر راستای گسل نشان می دهد که پراکندگی ژرفی آنها بیشینه به 20 کیلومتر می رسد، که بر جای گرفتن جنبایی لرزه ای در پوسته بالایی و بر اینکه لایه لرزه زا در این گستره بیش از این ژرفا ندارد، دلالت می کند. همچنین این پراکندگی ژرفی شیب تندی را نشان می دهد که ممکن است شیب گسل زمین لرزه ای پنداشته شود. سازوکار زمین لرزه اصلی، جابه جایی راستگرد گسل کوهبنان و پراکندگی پس لرزه ها چنین پیشنهاد می کند که گسل زمین لرزه ای راندگی، و بلوک شمالی گسل هنگام رویداد زمین لرزه فرادیواره بوده است. پراکندگی پس لرزه ها همچنین یک کاف مکانی را نشان داد که این کاف، کانون بهینه شده زمین لرزه اصلی پنداشته شد. نتایج ما با الگوسازی پرتوهای پیکری برای زمین لرزه، سازگاری دارد (حاتمی، 1386). با به کارگیری شتاب نگاشت های برداشت شده در ایستگاه های شتاب نگاری شرق و غرب گسل زمین لرزه ای، می توان گفت که شکستگی زمین لرزه داهوئیه از گستره بهینه شده برای رومرکز آغاز شده و از شرق به غرب به گونه ای یک سویه گسترش یافته است. سرانجام واپاشی پراکندگی زمانی پس لرزه ها از پیوند نمایی بسط داده شده کیسلینگر (n(t)=17.04exp(-0.032t)) پیروی می کند.